کتابی کاربردی برای سخن گفتن به شیوه کزازی/ اسم پارسی کزازی برای شهری در آلمان

«فرهنگ پارسی» در واقع یک فرهنگ لغت از واژه‌هایی است که میرجلال الدین کزازی در سخنان و متونش از آنها استفاده می‌کند.

خبرگزاری فارس- گروه کتاب و ادبیات: میرجلال الدین کزازی کسی است که در ادبیات امروز ما به متفاوت سخن گفتن شهره است و در کلام و نوشتارش از کلمه‌ها و افعالی استفاده می‌کند که گاه فهمیدن معناهای آنها دشوار است.

کتاب «فرهنگ پارسی» یکی از جدیدترین کتاب‌هایی است که انتشارات معین آن را وارد بازار نشر کرده است. این کتاب که خبر انتشارش کمی تعجب برانگیز بود، در واقع یک فرهنگ لغت از واژه‌هایی است که میرجلال الدین کزازی در سخنان و متونش استفاده می‌کند و در تشریح این فرهنگ پارسی که به کوشش سیمین جلالی منتشر شده‌است، آمده است: بر پایه واژگان نژاده و ناب برساخته و در پیش نهاده و به کار گرفته دکتر میرجلال الدین کزازی.

این واژه نامه که واژه نامه‌ای دو سویه است یعنی هم معنای واژه‌های کزازی در آن آمده است و هم برگردان کلمه‌هایی که ما در زبان روزمره از آن استفاده می‌کنیم در دایره واژگانی کزازی، دستاورد نزدیک به 20 سال یادداشت برداری از نوشته‌های این استاد دانشگاه توسط سیمین جلالی است.

در ابتدای این واژه نامه دو سویه ابتدا کلمه‌های ساخته و استفاده شده کزازی در نوشته‌هایش آمده و در مقابل آنها به قول نویسنده معادل تازی آن کلمه که امروز از آن استفاده می‌شود، آورده شده است و بعد یک یا دو نمونه از استفاده این واژه در متون کهن ما که بیشترشان از دیوان اشعار شاعران کهن وام گرفته شده‌اند، آورده شده است. هر چند بعضی از لغت‌های آورده شده در این بخش چندان ناآشنا و غریب نیستند، اما بعضی دیگر از کلمه‌ها و به خصوص واژگان ترکیبی که با استفاده از یک کلمه، کلمه‌های متفاوتی ساخته شده است، غریب به نظر می‌رسند.

**وقتی کزازی برای یک شهر در آلمان هم اسم پارسی می‌گذارد!

مثلا ابتدای این فرهنگ لغت با کلمه آب شروع شده است که در توضیح آن قسمتی از جلد یک نامه باستان نوشته دکتر کزازی در توضیح این کلمه آمده است: «بر پایه جهان‌بینی باستانی آب بکی از چهار آخشیجان است و پدیده‌های اینسری و گیتیگ از دو آخشیج آب و باد پدید آمده‌اند. ویژگی آب، سردی و تری است.»

و تعدادی از کلمه‌هایی که کزازی با آب ساخته است یا آنها را از میان متون کهن زنده کرده است، چنین است:

آب آسا (یعنی: روان، سیال)، آباد، آبادانی، آب پاشان (یعنی: جشن)، آب‌پیما (یعنی: کشتی)، آب‌جامه (یعنی: مایو)، آبخانه(یعنی: آکواریوم)، آبخانه (یعنی: مبال)، آبخوست(یعنی: جزیره)، آبخوستک (جزیره کوچک)، آبخوستگان (یعنی: مجمع الجزایر)، آبخوسته(یعنی: شبه جزیره)، آبدان (یعنی: حوض)، آبدژ (یعنی: واسربورگ، شهری در آلمان)!، آبدست(یعنی: چابک)، آب دندان (یعنی: ساده دل)، آب رساندن (یعنی: آغشتن)، آب شاخک (یعنی: خلیج کوچک) و...

در سوی دوم کتاب بیشتر کلمه‌هایی آمده است که از دیگر زبان‌ها و به خصوص زبان فرانسه وارد زبان فارسی امروز شده‌اند و مقابل هر یک از این کلمه‌ها برابرهای آنها در نوشته‌ها و زبان گفتاری کزازی  آمده است.

**نام هنری کزازی چیست؟

این فرهنگ لغت علاوه بر  تشریح واژه‌ها بخشی پایانی با نام ترفندهای ادبی (تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه) دارد که در آن، بخشی از این ترفندها که در سروده‌های فردوسی، حافظ و دیگر شاعران به کار رفته است و کزازی در نوشته‌هایش آنها را گزارش داده، آمده است. همچنین نکته جالب دیگر در این کتاب این است که علاقه‌مندان هنر و ادب معاصر بدانند که جلال الدین کزازی یک نام هنری دارد و نام هنری او که در پای بعضی از شعرهایش نیز آمده است، «زروان» است.

برای پیدا کردن معنی این کلمه به فرهنگ پارسی رجوع کردیم اما معنایش را نیافتیم!

منابع و مآخذ این کتاب یا به قول نویسنده‌اش آبشخورهای این فرهنگ پارسی 40 کتاب کزازی و 2 مقاله از این نویسنده است که این فرهنگ 887 صفحه‌ای را ترتیب داده است.

کزازی در ابتدای این فرهنگ نیز با خوانندگان سخنی کوتاه گفته و نوشته است: «فرهنگ پارسی پاسخی است پایدار و شایان  به نیازی فرهنگی و ادبی؛ نیازی که که از دیرباز تا کنون بر آورده نشده بود. از افزون بر دو دهه پیش که من پارسی گرایی را پیگیر و بی گسست آغازیده‌ام و بدان دست یازیده‌ام که در گفتار و نوشتار از واژه‌های ناب و نژاده پارسی بهره ببرم، بسیاری از دوستان و باورمندان این زبان شورانگیز دلاویز که بر پایه آن دستان آشنای نغز، برآنند که شکر است و از هر زبان به گیتب، در شیوایی و دلارایی، در خنیاوری و جان پروری، خوشتر پایفشار و استوار از من در می‌خواستند که واژه‌های برساخته و نو پدیدی را گرد بیاورم و در فرهنگی بگنجانم و فراپیش خواستاران و دوستاران بنهم....»

**یک پیشنهاد خوب برای دانشجویان زبان فارسی

به هر حال این فرهنگ در بسیاری از موارد در پیشنهاد واژه‌های فارسی، کلمه‌هایی بس زیبا و گوش نواز با استفاده از ترکیب کلمه‌های ساده، پیشنهاد می‌کند که می‌توانند در فارسی امروز جایی باز کنند. اما کلمه‌های بسیاری نیز هستند که بسیار سنگین و دور از ذهن و زبان فارسی زبانان امروز به نظر می‌رسند و بعید است بتوانند باز به دایره واژگانی ایرانیان باز گردند. اما به هر حال این کتاب راهنمای خوبی است برای کسانی که می‌خواهند کتاب‌های کزازی را بخوانند و بفهمند. به خصوص دانشجویان زبان و ادبیات فارسی که بعضی از کتاب‌های این نویسنده جزء منابع درسیشان است!

انتشارات معین «فرهنگ پارسی» در 887 صفحه با قیمت 35هزار تومان منتشر کرده است. تلفن مرکز پخش این نشر 66961495 و66414230 است.

 منم کـوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه توانمند، شاه بابِـل، شاه سومر و اَکَد، شاه چهار گوشه جهان. پسر کمبوجیه، شاه بزرگ ¦ نوه کورش، شاه بزرگ ¦ نبیره چیش‌پیش، شاه بزرگ¦

کورش، پادشاه بزرگ هخامنشی که به بیان برخی مفسرین از جمله علامه طباطبایی به احتمال زیاد همان ذوالقرنین پادشاه ستوده شده در قرآن- است، منشوری مکتوب از خود به یادگار گذاشته که هنوز نیز موجود است و به عنوان اولین منشور حقوق بشر جهان شناخته شده می شود. این منشور را با هم می خوانیم:

اینک که به یاری مزدا ، تاج سلطنت ایران و بابل و کشورهای جهات اربعه را به سر گذاشته ام ، اعلام می کنم :

که تا روزی که من زنده هستم و مزدا توفیق سلطنت را به من می دهد

دین و آیین و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم ، محترم خواهم شمرد و نخواهم گذاشت که حکام و زیر دستان من ، دین و آئین و رسوم ملتهایی که من پادشاه آنها هستم یا ملتهای دیگر را مورد تحقیر قرار بدهند یا به آنها توهین نمایند .

من از امروز که تاج سلطنت را به سر نهاده ام ، تا روزی که زنده هستم و مزدا توفیق سلطنت را به من می دهد،

هر گز سلطنت خود را بر هیچ ملت تحمیل نخواهم کرد

و هر ملت آزاد است ، که مرا به سلطنت خود قبول کند یا ننماید

و هر گاه نخواهد مرا پادشاه خود بداند، من برای سلطنت آن ملت مبادرت به جنگ نخواهم کرد .

من تا روزی که پادشاه ایران و بابل و کشورهای جهات اربعه هستم ، نخواهم گذاشت ،

کسی به دیگری ظلم کند و اگر شخصی مظلوم واقع شد ، من حق وی را از ظالم خواهم گرفت

و به او خواهم داد و ستمگر را مجازات خواهم کرد .

از مزدا خواهانم ، که مرا در راه اجرای تعهداتی که نسبت به ملتهای ایران و بابل و ملتهای ممالک اربعه عهده گرفته ام ، موفق گرداند

 ای عزیز سفر کرده، ای سرور عالمیان، ای رویای صادق

دوباره همه از تو می گویند و می شنوند مولا جان

شیرینی نام تو و شهد یادت به کامها می نشیند

دوباره طاقها برای نصرت تو قد علم می کنند

کاغذهای رنگی به شادباش تو در باد می رقصند

و دوباره همه ی دیوارهای شهر با سر انگشتان احساس چراغانی می شوند.

امّا... ای دستگیر واماندگان، ای دلگرمی بی پناهان

ای مأوای بال و پر شکستگان، ای چراغ راه گمگشتگان

ایکاش گفتن و شنودن از تو سهم همه ی ثانیه ها باشد

و یاد آوریت همه ی دقایق را پر کند و خدمت به تو انگیزه ی همه ی حرکتها شود

کاش سینه مان صندوق صدقه ای شود و قلبمان سکّه ای برای نذر سلامتت!

کاش دردمان همیشه با توسل به تو آرام گیرد و دستمان جز به دعا برای توسل به آسمان نرود

کاش انتظار تو زنگی باشد که از نافرمانیت بازمان دارد

کاش حال و هوای همیشه دلمان به رنگ نیمه ی شعبان باشد ...